Nieuwezijds Voorburgwal 75

Makelaarskantoor (1633)

Het Makelaarskantoor aan de NZ Voorburgwal, hoek Nieuwe Nieuwstraat	De scherpe hoek is een verwijzing naar het voorstedelijke verkavelingspatroon (foto gemaakt in 1956)

Het 'Makelaers Comptoir' is in 1633 gebouwd in opdracht van de 'overlieden' van het gilde der makelaars en was tot voor kort nog in eigendom van de rechtsopvolgers van het gilde, 'de commissarissen, administrerende de bezittingen en inkomsten van het voormalige makelaarsgilde'. Het Makelaarskantoor behoort met het vlakbij gelegen Korenmetershuisje op de Nieuwezijds Kolk en het Wijnkopersgildehuis in de Koestraat tot de enige gildehuizen die in Amsterdam bewaard zijn gebleven.
Makelaars waren tussenpersonen die niet alleen in onroerende maar ook in roerende goederen, zoals tropische producten, koffie en graan, overeenkomsten sloten tussen koper en verkoper. In 1612 werd het makelaarsgilde opgericht en werd bepaald dat beëdigde makelaars tijdens een handelstransactie in het vervolg een makelaarsstafje met stadswapen moesten tonen; enkele hiervan worden nog in het kantoor bewaard. Vanaf 1613 zetelde het gilde in het voormalig woonhuis van specerijenhandelaar Hendrick Opmeer aan de Nieuwezijds Voorburgwal. Na een aantal jaar werd besloten het huis af te breken en op deze plaats een nieuw gildehuis te bouwen. Op 5 maart 1633 ging de eerste paal de grond in; op 1 november 1634 was het gebouw gereed.

Het toegangspoortje van het Makelaarskantoor

Het gebouw waarvan het ontwerp wordt toegeschreven aan de timmerman Peter Mychielsen, is een fraai voorbeeld van de Hollandse renaissance stijl. Karakteristiek zijn de rode bakstenen gevels gesierd door natuurstenen banden en decoraties. Vooral de trapgevel is naar het voorbeeld van het architectuurboek van Vredeman de Vries, rijkelijk gedecoreerd met klauwstukken, rolwerk en siervazen. De ingangspartij bestaat uit een stoep met een dubbele deur omlijst door een Ionisch poortje met gebogen fronton; hierboven is een cartouche geplaatst met het bouwjaar van het gildehuis.

Opmerkelijk is dat het makelaarsgilde na elke 100 jaar liet renoveren. In 1739 vond de eerste restauratie plaats. Een eeuw later, in 1836, werd de trapgevel vervangen door een ongedecoreerde klokgevel en de rode baksteen geolied in een donkerbruine kleur. In 1937 volgde een derde verbouwing waarbij volgens de toen geldende restauratiedenkbeelden werd gekozen voor een reconstructie van de oorspronkelijke toestand. Architect Jan de Meijer (1878-1950) nam voor zijn ontwerp een tekening van Gerrit Lamberts uit 1817 als uitgangspunt. Ook werd het opschrift boven de deur 'Soli Deo Gloria' – alleen tot eer van God - veranderd in 'Vrijheid is voor geen geld te koop'.

Op een oude foto is de toestand van na 1836 te zien.	Een tekening van Gerrit Lamberts uit 1817 diende als uitgangspunt voor de restauratie van 1937.	Detail van de tekening van Gerrit Lamberts uit 1817.

Het Makelaarskantoor heeft nooit een andere eigenaar gehad. Daardoor is in het overigens bijzonder goed bewaard gebleven interieur nog een groot deel van de inventaris van het gilde aanwezig.
Onderhandelingen met de laatste commissaris van het gilde, de heer R. Kuylman, en de Vereniging Hendrick de Keyser hebben ertoe geleid dat het gebouw binnenkort weer wordt opgeknapt; de nieuwe bestemming is nog onbekend.

Literatuur

• Geurt Brinkgreve, Het erfgoed van de makelaars, Binnenstad 189, juli 2001
• IHvE [I.H. van Eeghen], 'Het makelaarsgildekantoor', Maandblad Amstelodamum 40 (1953), p. 5-8
• J.H. Kruizinga, 'Het Makelaarskantoor werd opnieuw gerestaureerd', Ons Amsterdam 24 (1972), p. 98-103
• Hannah Schoch en Erik Mattie, Koopmansgeest, Amsterdam 2002 (Open Monumentendag), p. 95-98
• Paul Spies e.a., Het Grachtenboek II. Zes eeuwen Amsterdam in beeld gebracht; gevels, interieurs en het leven in de middeleeuwse stadskern, Den Haag/Amsterdam 1992, p. 220
• A.M. van de Waal en Han de Vries, Amsterdam omstreeks 1800, 100 tekeningen van Gerrit Lamberts, Amsterdam 1965